Uman, Moato Kaw Sa Grade 5?

Kon nakadumdom kamo, an ato asaynment mahitungod sa pangatnig (bagan nahimo na ini na virtual classroom na ya raba gajuy nagpa-enroll pa. “Hmm, dajawa lamang Mr. Mozol inin imo pag-maestro-maestro,” kon si Maam Noemi Mondano pa an pasultihon). An tinuod class, hamok na gadjud an ako tanhikalimtan sa Filipino Subject. Ugsa man, kon mo-intra ako sa Kakasa Ka Ba Sa Grade 5, ini na subject siguro an magduhoy sa ako nan kalabasa. Na kay kon motan-aw ako nan ini na game show kada Sabado kay bagan aja man ako mag-review nan Filipino. Nahikatawa ako isa ka beses kay an jati na Janno, tag-unahan ako nan ato asaynment. An ija pangutana bahin sa pangatnig. Adto na, taghungit na gadjud an answer. Gusto ako motaas nan ako alima pero nagpanagana sab kay dili ako kon sure sa ako answer. Sanan isa pa, bagan tala kintahay ako na masintaas nan alima.

Balitaw, sa ijo tan-aw, makasisipog ba ini na mas hibayo pa kita kon uno an definite and indefinite articles kaysa sa iba’t-ibang uri ng pantukoy? An ako duda no, dili ra kita mga Bisaya an bagan way panhimangkaagan sa Filipino Grammar, pati siguro mga Tagalog. Sin-o may basulon na kon may English teachers, may Filipino teachers man sab. Parehas ra an sweldo. Parehas may mga loans. Parehas an uniform. Inday lamang kon parehas maligo kada adlaw? Di, patas ra. An problema sa ako tan-aw, kay waya may ato mabasahan mahitungod sa panghalip o pang-abay sa Inquirer o bin Bulgar. Sa una, uso an komiks sama pananglit nan Wakasan sanan Happy pero molaong baja an manunuyat: “at doon siya nagbigti (pandiwa)”? Di ra ba gadjud. An Liwayway buhi pa pero sin-o pa may sinbasa para mahibayo pa gadjud unoy pangngalang pambalana? I-load rakan sa cell an ipalit nan Liwayway. Na kuman kay mas libog na man hinoon kay aja man isagol-sagol: “Wer u na? Dito na me.” (An kinuga, wrong spelling pa man gani badja an “dito”. Correct spelling daw is d2. Na hala, kon amoy ijo ikalipay.)

Filipino Teacher 1: Unoy lamang kapasingdan nan ato tagtudlo?
Filipino Teacher 2: Umay dako sab. Total magdawat ra man ako nan sweldo.
1 & 2: Ah, mag-loan kita, maradjaw pa (grabe, dungan man gadjud).

Ya pa kita maghisgot nan “chorva” grammar ho. Na-nay, unoy lamang kaugmaon ni pangatnig? Write a 200-word essay, mga chuvachiens!

____________

Photo credit: mjecker

Mabayong Kuman Pasko

Sugod ngaj-an, hamok na sab mangabayong. Bisan uno ka purdoy, pag-abot sa inom, bisan unhon makainom man gihapon. Kon way motangway, pila ray pag-amot-amot. Na kay kon jaoy seaman na barkada kay hagbay ra man an lima ka case na tangway. Paagi man sab ini nan pagbanyas nan pila ka buyan na kamingaw sa barko. Basta sugod ngaj-an, hamok an mag overtime pag-inom: an iban aja na apasa, an iban mangujit na, an iban magsindigwa na, an iban manggawas na an ininglis, an iban magminaro na (jabhan gamay), an iban magpasumangil na mangihi pero di na mobalik, an iban arang na kapuya an wayong, an iban mangilog na nan mike, an iban magpihisajaw na.

Kuman na Pasko, hinaut unta na mangabayong kita tanan sa wayay puas na pagpakatawo nan Ginoo sa ato kinabuhi kada adlaw. Maradjaw na Pasko didjo hurot, hilabina na sa ako mga lumon sa gawas, lakip na sab an binendisyonan na lidgid na may latik, budbod na tinambiran, biko, maja, sayongsong sanan espasol.

————–

Photo credit: Richard-o

Class Bibo

Ako kintahay si Maam Alegre.

Maam Alegre: Okey class, pass your assignment. Sikalaong kamo na nahikalimot ako ho.

Ronald: Aw, jaon bajay asaynmint?

Vivian: Maam o, si Luzvimindo, sinpanguhit.

Maam Alegre: Diin man kaw kuhita?

Vivian: Sa ilok. Kaina sa labot.

Maam Alegre: Joven, ingkod raw. Amo ra man kaw nan superbaysor. I said pass your assignment.

Joven: Waya Maam, tagpuyot ko ra an ako bolpen.

Junno: Maam may I go out. Mangihi ra.

Maam Alegre: Sige ra lamang kaw ‘maam may i go out, maam may i go out’. Naj-an na.

(Juno sa hunahuna: “Uno man baja ‘sir may i go out na sab?’. Dili sii kaihion.)

Eugene: Kadugay sab magbagting.

Maam Alegre: Uno gani an assignment? (Aheem)

Margie: (Taas an tuo na alima) Maam – kon unoy maradjaw – may pencil case o waya?

Maam Alegre: Very good. Hala pass na. Margie, dali anay, kopyaha anay ini sa blackboard , page 33-37. Class, copy!

Vivian: Maam o, si Luzvimindo!

Maam Alegre: Joven, unoy sin panaw-panaw! Ingkod! Hay, ma-high blood ako dijo!

After 37 minutes.

Margie: Maam, ya nay chalk!

Mga bugoy: Yehey!

Maam Alegre: Na hala, continue tomorrow. Next assignment – ano ang pangatnig at magbigay ng mga halimbawa.

(Waya na, pati pangatnig, naamong na sa blog.)

To Maam Alegre, salamat sa mga kabibo!

———————-

Photo credit: Vanman McDez

Paya (Eraser)

Sa una, mga mil nuybe sintos otsinta kupongkupong, kon mo-iskwela kaw na  may kabibahon na bag o gujud-gujuron na upat an ligid, sa ato pa, bagan arang-arangan an ginikanan. Kon mo-iskwela kaw na pirmi nakasapatos na di sab kon buslot, amo sab, bagan arang-arangan anhi. Kon an imo pamahaw pork chop o bin initlugan na ampalaya na may corned beef pa gadjud dungan an paglad-ok lad-ok nan Ovaltine na di pa gadjud mahurot usahay sa pagdali-dali, ahem, nahibayo na kaw kon unoy ako isuyat – arang-arangan. Kon an imo notebook, bolpen, ruler, pencil case – pinalit sa Surigao, ibutang rakan nato sa Alesandra o Sterling, o bin pinadaya nan ijo lumon gikan sa Manila, amo sab, ____________. Pila na ka arang-arangan lumon kay correct minus wrong ini.

Pero kon mokadto kaw sa tindahan nila anhin Tiyoy (an taga-Central, hain gani kamo magpalitan?) tapos molaong kaw: “Papalita nan papel, isa ka wam pad,” tapos sumay-sumajon kaw ni Lolo tapos ipabalik pa nan imo nanay an sinsilyo na bayntsingko sintabos – unoy silingan nan arang-arang? Kalapait (“Wrong spelling wrong,” matud pa ni Maam Niere.) Amo ra gud nan nagkalapait pagpangopya. Kon mo-iskwela kaw na aja ra ipit-ipiti an upat ka notebook sa ilok, o bin gamit an net bag, suy-ob an hilis na Spartan, lugaw an pamahaw, wayay bayon para recess – amo ini an taglaong na? Kalapait (“Way kopyahay,” matud pa ni Maam Serna.) Okey, pass your paper, 1,2,3,4 (ala-Maam Fernandez na counting).

Ako tag-tapsingan gamay an pencil case. An tinuod, kon may imo pencil case sa una, sa ato pa, may imo duha o tuyo ka lapis o bolpen, may protaktor (protractor sii na kay lisud man litokon sa una), ruler, isahay compass, gamay na gunting. Well, an iban na gwatsihon, an suyod mga lastiko sanan lastiko. Pero taym pa kay jaoy isa ka butang na importante sab. An? Paya (ya nay ini labot sa test kay nag-pass na man). Ini na pulong, gana ini pamalandongan kay Minainit gdajud.

An paya sa una, lain-lain an porma – may lingin, may oblong, may rectangle, may pwede kitkiton. Pero an duha ka klase nan paya sa una na pirmi kagubtan amo an paya sa pikas tumoy nan lapis sanan an paya na may pagka-oblong na an katunga gray an kolor, an pikas katunga puti. Uman magkagubot man usahay tungod sa paya? Syempre, an paya nan lapis dali ra man gadjud mahilis. Mo-lebel na gani an paya sa idja tin cap, ya nay ipaya. Buyno, usahay bangaon para makipi gamay para mogawas sab gamay an paya. Na kon way imo pencil case kay adto man kaw lingi sa imo klasmit na may pencil case.

“Unoy sin lingi-lingi!” syagit ni Maam Mondano.
“Waya Maam, nagbuyos ra nan paya,” an mubo na tubag nan mamoyusay.
“Ipakaon ko dijo ton paya!”

Waya na, pati an tag-ija nan pencil case, naamong na. Sin-o may di mabiro na ikaw pa an tagbuslan, mahiamong pa kaw sa kasaba. An problema kuman kay dili ra man kon isa an mamoyusay.

“Pabusla bi.”
“Taym pa raw. Ya pa ako mahuman.”
“Hoy, akoy sunod.”

An tag-ija nan paya sige rakan kayot nan uyo. Nawaya na an concentration. Jaoy tuod imo pencil case sanan common paya – an resulta sa test 87/100, an nagbuyos – 93/100. An assignment kuman: umay maradjaw – may pencil case o waya?

Para ini sa tanan nako mga klasmits sa Quezon.

—————

Photo credit: Roger Smith

I-ba sa Syudad

Para sa nahikalimot na nan ka-aslom nan i-ba, ini ako kuha gikan diri sa amo nataran. Tutuki, handuma an kanhi mga pinaksyo na bugwan na tagsagulan nan hiniwa na i-ba. Ikaw mismo, saksi nan kalainan nan pinaksyo na puro suka ra sa pinaksyo na tagbudburan nan i-ba. Lahi ra. An kalangsa nan bugwan, matud pa mapakunhod nan i-ba. Mas samot kahumot kon an imo tagtak-angan, an dugay na na koyon nan imo uya. An pangutana: an i-ba ba, pwede i-taring taring sa Christmas Tree?

NOTY – Kaabag sa Misyon I

Kon nakadumdom kamo, ako tagkutkot gamay an kinabuhi-istorya ni Whitey, an ija kinaija kon makatungtong sa sakjanan nan pari. Pero an tinuod, sajop an ako memorya kay an ija gajud ngayan – NOTY kay NOvember nineteen-eighTY man sija tag-sagop ni Padre. Waya man lamang namo tagbutang sa buot an ija kagikan, bagan kadugo man siguro ni Lassie pero waya maka-gradwar sa Ivy League Schools for Smart Dogs. Waya sab kutihi pagtudlo nan mga atik-atik. Balitaw, kon waya ako masajop, bagan San Isidro anhi an ija kapun-an. Sa pagkakuman, lisud na subajon an ija linya. Oki ra unta kon jaoy National Canine Historical Institute kon diin mabukiki nan mga budlaton na mga hunahuna an genealogy nan mga tayagsaon na mga ido. Kay adtoy – aja pa man gani bitaja nan bagan kumagko kadako na pisi nan human bagbagan an uyo. Uno pay sunod – si Brownie tag-sumsoman na nan mga bitokon. Na kay kon kuyang pa kay tripingan na man sab an pato nan silingan na masinkabiro kay alingugngugan nan bidyoki. Bantay sa mga bitokon, lumon! Taym pa kay bagan ni-simang na ako anhi.

Uno may baja nakatayagsaon kan anhin Noty? Buyno, si Noty puti karadjaw an balahibo, buyboy sii sa Minainit (galing kay lapad man an taglangkuban nan ini na pulong sanan nahilambigit sa sekswal na parti nan tawo). Tungod sa kaputi nan ija balahibo, o buyboy, limpyohan gajud ka magtan-aw sa ija. Tinuod, limpyo sab tan-awon si Noty kay pirmi man namo ligoon sa bomba. Tawga ako na tagaw pero pagtungtong pa nako nan kumbento adisir ako nahibayo na an mga ido, jaoy sab baja mahalon na shampoo. Sa una, an amo tagamit para kay Noty, Shellguard. Isahay makahunahuna ako – binuang man ini – si Noty pa-shampoo shampoo pero kami, kon way ikapalit nan safeguard, magmantinir anay nan Mr. Clean. Inday lamang si Fr. Ricky kon nahujag pagamit nan Shellguard sa una pero ako – panaho man sab – aja pa hinoon ako katakdi nan kuto ni Noty.

Ini na, kay an ido kusog man gajud an panimhot, plano pa lang daan namo na ligoon sija, mabantajan na nija. Na kay aja man hinoon maglibod, aja ikyas. Kinahanglan kon mosuod kaw, blangko an imo utok. Dili sab kon amo ra nan nakahithit na pagka-blangko. Basta, patay mali rakan. Pero kon si Padre na an makagunot, di na gajud sija makalugnot. Isahay duha o tuyo kami magligo kay grabe, molugnot gajud. Isahay, mohana pa pagbanga na bagan aja manukot nan utang na sige ra saad-saaran na bayaran. Pagkahuman, buhian na namo. Limpyado gajud na ido kay an himoon nija na tualya an buhangin man, aja man ton magpihiligid na bagan tag-tina na hinoon nan itom an ija balahibo. Umay dako sab. Nahiligad na ako, napisik-pisikan na nan pagunot nan jati na ido. Human isa ka oras, human nija i-jabjab an buhangin sa ija lawas, mahibay-an nimo na bag-ong goli kay molutaw na man an kaputi nan ija buyboy. Aw, balahibo baja.

Hamok pa an ako istorya bahin kan Noty. Ako ra sumpajan sa sunod. Ligo anay kon ya pa kaw maligo. Jaon ra dimo kon purbahan nimo pag … Way basulay ho kon lupogon kaw ni Chief of Police Edenio.

Para ini na post kan Zimm – the enduring, persistent Pidjanga blogger and Mainitnon social advocate…

_____________________________

Photo credit: eddierockstarpodcaster

Bino sa Bag – Aja Kalimti

“Bino, tubig, kalis, hostiyas, siboryo, sotana, kasulya, istola, palya, misal, tuwalya.” Nakasuyat sa kwadrado na kardbord. Suyod sa upat ka tuig sa kumbento, amo ini an amo tagsauyo. Otomatik, adisir mobija pasingud sa baryo, amo ini i-litaniya anay. Amo ra nan tag-ija nan sari-sari sa baryo, jaoy listahan nan mga paliton sa tiangge sa lungsod parehas nan posporo, sitsaron, lastiko para sa pintik, pisi, bairan, garab, pamada, buyad na pinikas, tinapa sanan iban pa na kinahanglanon nan mga naghuya sa gagmay na baryo.

An butanganan nan mga gamit sa misa, isa ka daan na gamay na anit na malita na brown, lig-on karadjaw pati an ija hawiranan na bisan kon imo pa ibagdos-bagdos sa sayug, dili siguro maguba. Inday lamang kay waya man sab namo purbahi. Mag-ajo na kasab-an. Sanan isa pa, butanganan gud ton nan balaan na mga butang. Gara-gara rakan siguro gadjud kon imo iton ibunay-bunay na bagan aja ra duwa-i. Sa upat ka tuig nako na pagbitbit nan jadto na bag, bagan isa ra ka beses namo tag-ragbihan. Amo man ang mga butang sa una – lig-on, barato pagpalit, orig, bisan tuod kon bug-at, dagko, o gahi an pagkahimo. Amo ra gud nan sin na atop sa una – baga, lig-on, dili dali makipi bisan pila pa ka bagjo an mokuyoso. Isa pa, dugay kalayingon. Ikumpara sa mga sin kuman, bagan waya ra sa kalingkingan an kabaga sanan kalig-on. Grabe kanipis an mga baligja na sin kuman, bagan aja gadjud daginuta an mga mamalitay. Balik kita sa brown na bag.

Usahay sa sobra na pagdali-dali, na kay aja rakan man namo ilabay sa likod nan Willyz, amo ra nan naglabay nan baro sa mga labhonon. Dili man sab majabo an bino sanan tubig. Kon way lain moiban sa baryo, an bag sanan an ido nan kumbento na si Whitey an sa likod nan Willyz. An bag, takyum ra an baba pero si Whitey, sabaan pa sa takyob nan kaldiro na nagkaliring sa siminto. Kon hambugiro man kami sa una kay iban-iban an pari, mas hambugiro pa si anhin Whitey kay magpi-usig gajud iton na aja gajud magpasuya sanan magpaila sa mga ido na amo malabjan. Magsuyat siguro ako nan lain na istorya bahin kay Whitey kay bisan an ido, bagan “major issue” anhi kan President Obama. An tinuod, waya pa kami makatungtong nan kumbento, an bag did-on na. Sa hamubo na pagkasulti – dugay na gajud an pag-alagad nan jadto na bag sa katilingban sa Ginoo. Saksi na iton sa hamok na mga panghitabo – kataw-anan man o bin makapungot. Sa amo mga lihok, sa mga tagpakita nan amo mga wayong, kay usahay puluho kami moiban bisan pa kon pista kay kapoy, takhan na, bidli-an sa humba, gana ra magbaskitbol o bin, mag-uyab-uyab.

Inday unoy nahitabo sa amo tagsauyo na lista. Ini na kuman, an amo biyahe pasingud sa Binga. Jadto na panahon, aja pa namo bija-i an Willyz sa Maslog kay an karsada pasingud sa Binga, pildi pa an bakilid na tamnanan nan kalibre na tagdaro ka napuyo. Puyra gaba sab an karsada sa una. Pwes, an Honda single, pwede maghinay-hinay tapos magpa-turatoy kon medyo patag. An iban nosakay nan motor, an iban aja magbagtas. An Binga, kay bagan bukid na man kintahay, nabantug sab na hamok way sapatos. Pero kami, ya man namo ibutang sa buot kon mga rebelde iton amo tag-misahan o bin mga CAFGU. An mga lajo na baryo parehas nan Binga sanan Bobonaoan, kalooy sab, kaisa ra sa isa ka tuig misahan – kon pista ra. Dimodo, abri na nan bag kay mag-andam na sa altar. Nan kuman kay pagtan-aw nako sa butanganan nan bino kay waya may suyod. Patay! Ya man sab majabo. Unhon ko lamang ini kuman pagpasabot kan Fr. Peter na sa ako pagkakilaya, grabe ra ba mangasaba. Nanay, makasab-an na sab ako ini. Na usahay ra ba kay mangasaba sa kahamukan nan mga tawo. Usahay kay mas sakit pa an kasipog kay sa pangasaba mismo. An tinuod, aja kalimti pagbutang nan bino. Pero an problema, ya nay panahon mobalik sa lungsod. Wayay lain solusyon – kinahanglan pahibaw-on an pari. Inday uni pero si Fr. Peter, bagan tagtugpahan sab nan Espiritu Santo. Medyo napungot pero waya mangasaba. Tinuod, ya nay panahon molugsong. An solusyon – SUKA, suka an gamiton sa misa. Jadto na pista sa Binga, suka an tagamit sa misa, dili Mompo. Saksi an bag, ako, an pari pero an mga tawo, way panhimangkaagan. Bisan palpak usahay kami, an bag padajon na taghimo an ija tarbaho.

Fr. Peter, para sa imo ini na istorya…

———————

Photo credit: davidkanemiller